Van Oorlogskind tot Oorlogsschilder

écrit par makhayroh
le 31/01/2013
Marie-Elise artiste peintre-02

Als schilder streef ik steeds de perfectie na in al mijn werk.
Lien vers une vidéo sur Marie-Elise, l'artiste de guerre

Op menselijk vlak ben ik steeds verrukt door al het mooie, zowel in de muziek als in verschillende kunstvormen, zowel zoals in de natuur, daarom voel ik mij bijzonder aangetrokken door de diepe menselijkheid, de schoonheid van gedrag en zijn.
Zelf heb ik op 6 jarige leeftijd de gruwel van de oorlog meegemaakt.
In Duinkerken waren wij, mijn ouders en ons andere kinderen , middenin de hevige strijd bij de terugtrekking van het engelse legeraangevallen door de Duitsers.
Terug in Antwerpen werd ik door mijn onderwijzeres, duitse spionne voortdurend ondervraagd, waar mijn verscholen broer zou kunnen zitten.
Nu woon ik geruime tijd in Bastogne en wordt hier jaarlijks geconfronteerd met de slag van Bastogne, op die manier kwam mij de KERSTBOODSCHAP VAN EEN DUITS OFFICIER GESCHREVEN OP EEN BORD IN CHAMPS AAN DE OREN; ik stond aan de grond genageld van de diepe inhoud en de menselijkheid uit de mond van een zogezegde vijand en hierop heb ik mijn hele reeks overal de oorlog gemaakt indezelfde zin van POUR LA GRANDEUR DE L'HOMME MAAR MET ALS TITEL: FROM WARCHILD TO WARPAINTER A MESSAGE OF PEACE.
Het is aan jullie om te zien en te ervaren of deze boodschap ook werkelijk in zijn diepe essentie doordringt waarvoor mijn dank

p 2 a

The great leader Patton foto 89

In 2011 trok Patton mijn grote aandacht.
Zijn slag van de Ardennen, zijn oproep aan God in zijn gebed op 23 december 1944 toen hij het verslag vernam over het verlies van zijn soldaten.
Een stervend soldaat roept met zijn laatste adem "moeder".
De wanhopige Patton riep God de Vader toe : " Vader almachtige God, doe de regen ophouden".
Ik kan toch niet vechten tegen een schim, geef me toch enkele dagen zon ...... "
Deze bede wou ik brengen in het schilderij.
Meer dan een mooi landschap of een mooi portret spreekt hier de ziel van DE STOERE vastberadenheid om zijn soldaten te laten zegevieren. En zie, de zon belicht zijn verbeten uitdrukking en de stalen wil om zijn leger te "PATTONEREN" naar de "victorie van Bastogne ".

foto 009 p

Tegen mijn pencelen mag je U zeggen want sommigen zijn op zeer hoge leeftijd.

Indien zij zouden kunnen vertellen .........................

Zij hebben getreurd en gelachen en steeds hebben ze mij getroost in moeilijke dagen.

In gelukkige momenten zweefden zij over het doek op het ritme van Dvorak, Beethoven, Wagner of Rachmaninof.

Een lichte toets, en zware groffe toets een tegendraadse, een streling of een zucht van marter- of varkenshaar, ongelooflijk hoe ze gehoorzamen en hoe ze je eigen persoonlijkheid op doek brengen.

Het witte doek laten ademen - losse schetsmatige frisse toetsen bewaren - een sfeer van licht en donker en uiteindelijk het thema zelf klassiek afgewerkt.

Ik noem dit mijn KLASSIEK IMPRESSIONISME

P 12

DUINKERKEN MEI 1940 JUNI 1940

ANTWERPEN JULI 1940 EINDE OORLOG 1945

BASTOGNE 1981 2012

P 13 14
foto p 11 002 003 004 005 006 007

Mei 1940 - OORLOG

10 uur - in het midden van de straat - in de lucht : zilveren vogels, geschut, witte wolkjes

gevaar boven ANTWERPEN
Twee oudste broers 18 en 19 jaar moesten zich melden in Frankrijk in Duinkerken

Enkele dagen later: onze vlucht naar Duinkerken op zoek naar mijn broers, via Steendorp ( geboortedorp van de familie)

Moeder - vader - zus 14 - broertje 10 en ik 6 jaar - één fiets en ons bezit in een geknoopt wit laken

Eenmaal in Frankrijk werden de grenzen gesloten en er was geen terugweg meer mogelijk - ongeveer één maand hebben wij rondgedoold.

Het was heet en af en toe mocht ik op de fiets - mijn zus liep met blaren op haar voeten.

Op een avond vonden we onderdak in een verlaten huis in de stal waar de varkens dood lagen.

De eigenaars zelf waren gevlucht.

Toen werden we gemitrailleerd op de weg en moesten we schuilen in de gracht en onder de bomen met andere vluchtelingen een paard lag dood op de weg en stonk van ver.

Ik herinner mij in lange rijen te hebben gestaan om drinken en waarschijnlijk brood te hebben.

Op een keer sleipen we onder een hangaar (hooi en strobotten) toen er ook gebombardeerd werd. Iemand hadt een konijn bemachtigd - met stro probeerden zij het konijn te bakken - ik moest het ongeveer rauw eten.

Op een keer op een trein werd deze aangevallen en stond stil op een brug, op een trein ernaast lag een bom die niet ontploft was.

Mijn moeder zat in een hoekje in die trein en bad steeds hardop en weende, mijn vader was met enkele anderen de trein gaan bekijken.

In Duinkerken stonden op huizen met witte luiken boodschappen geschreven van jongens die probeerden hun ouders in te lichten waar ze zich bevonden

p 14

De luiken waren volgeschreven, mij moeder heeft ze alle gelezen, maar onze jongens vonden we niet.

In Duinkerken hadden we onderdak in een leeg hoekhuis met zicht op zee. Ik zag de parachutisten in zee vallen, die beschoten werden.

Ergens was een kasteel met een park en aan de inkom was een conciergewoning.

De kasteelvrouw gaf ons de toelating om te overnachten in het huisje.

Zelf had zij slechts één grijze jas in tweed en verder had ze niets meer, gans het kasteel was leeggeplunderd.

Mijn zus kuiste het huisje op en toen kwamen duitse kanoniers het erf opgereden en vroegen mijn vader (zeer beleefd) of zij daar konden rusten en ontspannen.

Ik heb toen op de schoot gezeten van een soldaat die misschien zelf vader was.

Ik kreeg snoepjes en een zilveren pakje met pudding en rozijntjes.
Toen ze goed geeten en gedronken hadden werd het stil en in allerijl gingen we terug vluchten - mijn vader was bang voor luchtaanvallen indien die troepen zouiden gezien worden door de vijand.
We vernamen dat de grenzen terug open waren en toen zijn we meegenomen met een camion die ons in Brussel heeft afgezet.
Mijn moeder had een broer die in Brussel woonde en daar hebben we overnacht.
Toen wij terug in Antwerpen aankwamen waren mijn broers reeds 3 weken terug thuis.
Het weerzien was hartverscheurdend.

P 18

Om wat geld te verdienen en onszelf in onze noden te voorzien ging mijn moeder te voet en met de boerentram, patatten halen bij de boer in Turnhout - zij werd opgewacht met een kruiwagen door vader of broers.

Eens thuis stonden de mensen van de buurt in een rij om enkele kilos te kopen.

Mijn jongste broer vond bij boeren in het Waasland aardappels en groenten en zomeer.

Jaren nadien ging hij met zijn vrouw en kinderen regelmatig die mensen bezoeken en zij werden hartelijk ontvangen.

Ik was een vroege vogel zoals men zegt.

Toen we in de kelder woonden en de buren s'nachts bij ons verbleven zat ik reeds om 6 uur s'morgens poppenkleren te naaien want ik had een poppenkast.

Vriendjes kwamen de voorstelling bekijken waarvoor ze enkele centiemen moesten betalen.

In die tijd speelden wij op straat met de bal van het ene eind van de straat tot het andere eind zonder van een auto gestoord te worden. Stel je zoiets voor !

Op de stoep tekenden wij in elkaars poezie en op het voetpad tekende wij spelletjes met krijt.

Ik had toen maar één zondagskleed en zondagse schoenen, op school droegen we onze uniform in donkerblauw en onze boeken waren ook donkerblauw, vergelijk het maar eens met nu en de modeshow die nu gevoerd wordt reeds met kleine kleurters de grootste merken gsm, snoep en zakgeld en kamers vol met het duurste speelgoed en computersspelletjes.
Wij waren toe tevreden met een blokkendoos, mecano of trein en een lieve pop die we bemoederen, lieve God help!

FOTOS II 12 13 14

P 17
Op een gegeven moment werden er kinderen geevacueerd uit de stad Antwerpen naar den buiten voor de veiligheid.

Ik kwam terecht bij een jong getrouwd paar in Balen-Nete bij Mol.

Moeder en tante woonden daarnaast met 2 pastoors in de familie.

Elke avond werd de rozenkrans gebeden en elke morgen om 7 uur moest ik mee naar de mis.

Ik heb daar wel een overdosis van weesgegroetjes gekregen.

Later, ik was 13 jaar hoorde ik verhalen van pastoors die regelamtig naar publieke meisjes kwamen.

Ik verzuimde nog naar de mis te gaan.

Na zes weken ongeveer gingen we met de klas naar de mis van t'Heilig Hart en vooraf te biechten te gaan.

Ik vertelde de biechtvader de reden van mijn verzuim en ik moest zoveel onze vaders bidden en zeggen dat ik berouw had wat ik wijgerde. De biechtvader verliet zijn biechtstoel en sprak onze directrice aan die mij met bliksems bekogelde.
Mijn respect voor de kerk was reeds op die leeftijd zwaar getroffen.

P 19

In 1942 zijn we met ons gezin verhuisd naar Borgerhout.

Met een stootkar en een paar mensen brachten zij alles over waarschijnlijk meerdere keren.

In Borgerhout ging ik naar de school. Mijn broers waren opgeroepen voor verplichte arbeid in Duitsland. Ook Hélène de verloofde van mijn oudste broer werkte daar aan polshorloges.
Omdat ze gingen trouwen mochten ze tijdelijk huiswaarts komen maar mijn broeder Jozef ging niet terug en werd een verstekeling.

Op een avond werd er gebeld aan de voordeur, mijn moeder ging open doen, - reeds in de gang hoorde zij iemand zingen " moeder doe open, uw Jefke is hier, doet ge niet open, dan ga ik op zwier".
Wat een hartverscheurend toneel met de verloren zoon

foto 010 (Josef - Hélène)

p 21

De directrice van de school die waarschijnlijk een duitse spionne was trachte mij steeds uit te horen en verschillende keren werd er door de gestapo huiszoeking verricht.

Mijn broer kon zich telkens redden door zich in de fabriek achter het huis te verstoppen.

Tijdens de bevrijding werd de directrice met haar man en andere veraders opgesloten in de Zoo in het apenkot in Antwerpen.

Zij zaten achter de tralies en werden door de mensen uitgejouwd.

In die tijd op het eind van de oorlog kwamen de buren (ongeveer 5 gezinnen) in onze kelder de nacht doorbrengen.

Wij woonden in de kelder die met balken gestuurt was voor de bombardementen en de V1 en V2.
Matrassen werden s'avonds neergelegd en s'morgens met koorden gebonden weggetast.
Zoals in "la maison Matelin in Bastogne" was de kelder ingericht om woonbaar te zijn, zoook bij ons baden , wij hardop toen we de V1 hoorden aankomen en stilvallen en de ontploffing.

P 22

Onze naast gebuur was mr Willems - politieagent van meer dan 100 lg.

Op een nacht zijn de GESTAPO binnengevallen en namen de man mee - hij belandde in Buchenwald.

Zijn vrouw en zoon sliepen s'nachts bij ons in de kelder.
In Buchenwald probeerde hij zich te verwarmen aan een vuurtje.
Een duitser schopte tegen het vuurtje en onze gevangene verbrandde zijn been dat begon te zweren.

Op het eind van de oorlog gingen de duitsers vluchten uit het kamp en lieten de man achter.
Hij werd dan gevonden door de amerikanen - enwoog nog goed 35 kg.
Hij kwam aan in zijn gestreepte plunje en de fonograaf werd buitengezet om hem te onthalen maar het duurde oneindig voor hij voetje voor voetje de straat in kwam. Iedereen huilde, het was zeer stil en de fonograaf zweeg;
Gelukkig met Gods hulp is hij later weer de oude geworden.

Aanleiding tot gevangenschap was " bij een arrestatie van iemand door de Gestapo zette hij een grote mond en zegde :" dat dit nog niet de laatste zou zijn die ze oppakten - en - dezelfde avond was het zijn beurt.

"OLD ABE" foto 075 p34

foto 83 83 a 83 b p 56 57 58 59 60

THE SCREAMING EAGLE EN THE PROTECTOR

Zoals in 1861 heeft de arend tijdens de strijd van Noord- tegen Zuid-Amerika zijn soldaten beinvloed en aangevoerd.
Zijn kreten klonken huiverend over de velden en kraaiden victorie.

In 1942 tijdens de formatie van de beroemd 101 Airborndivisie besloten de eerste officieren het embleem op hun hemdsmouwen aan te brengen.
14 000 soldaten droegen op hun schouder de herinnering van het beroemdste dier uit de geschiedenis der Verenigde Staten van Amerika.
"Old Abe" de gierende arend, (the screaming eagle), symbolisch nam hij deel aan "De Slag van de Ardennen.

foto 086

p 56
L'EXODE

De bevolking van Bastogne vlucht na zwaar bombardement.
Met pak en zak op zoek naar een veilige plek.
"PLACE DU CARRE" stille aftocht in bittere kou.
Deze schilderij herinnert mij onze vlucht naar Duinkerken in 1940 op zoek naar mijn broers.
Moeder, vader, zus van 14, broer van 10 en ik 6 jaar .
Met één fiets en ons ganse bezit in één geknoopt wit laken.
Een maand lang dolen zonder uitzicht met het enige verschil in mei 40 was het in Frankrijk verschrikkelijk warm, en Bastogne op Kerst 44 was het verschrikkelijk koud.

p 74
foto 085
NAAR DE HEL

Schilderij op paneel.
De gloed op de achtergrond bevestigt de hevige strijd.
Met welke gemoedsgesteltenis trekken deze soldaten hun lot tegemoet ?
Tanksporen in de sneeuw verraden de witte stilte van het maagdelijk ardeense landschap.

foto 77 77a p 31 32
ALLEGORIE VAN DE SLAG VAN BASTOGNE

In de lucht zweven elf kruisen die herinneren aan de elf zwarte soldaten.
Zij werden in Wereth gedood door de SS.
Als waardeloos werden zij meermaals met jeeps overreden.
Twee maanden later zijn zij gevonden onder sneeuw en ijs.
Ook zij werden vereerd met een standbeeld.
OLD ABE het natrionaal symbool van Amerika waakt.
De grote straat gebombardeerd.
Amerikanen trekken over het ardeense landschap.

foto 084 a 084 b p 64
DE VERLOREN ZOON vrouwen en vergeten kinderen

Naar aanleiding van de film van Jose Robert "les oubliers de l'histoire" of de deelname in de strijd van Bastogne en omtrek door de zwarte en indiaanse Amerikaanse soldaat, nauwelijks besproken die meer dan we weten hun leven lieten in deze strijd.
William zoekt reeds 60 jaar naar zijn onbekende vader in Amerika.
Hij vindt hem uiteindelijk.
Hij heeft vier halfzusters en één halfbroer, vader is pas overleden.
Pas in 2011 heeft hij ze bezocht in Amerika.

foto 069 076(met pluimen) p 65 66
JOHNNY LOOKING CLOUD

In 1995 werd Johnny Looking Cloud gehuldigd bij een standbeeld voor de bijdrage van alle indiaanse soldaten.
Jean Lemaire van Rachamps vertelde mij hoe zijn vader zag hoe de indiaanse soldaten in de ronde dansten alvorens ten strijde te gaan.
Zij voerden geheime taal die niemand verstond met tekens zoals ; een gebreide spinneweb in een struik of aan een tak, drie zwarte en twee rode vodjes of bijvoorbeeld twee witte pluimen.
"Johnny Looking Cloud herinnert zich"

1995 foto 069 JLC met zwarte hoed p 46 47
1995 foto 070 070a vredesboodsschap p 48 49 50
1995 foto 071 de verloren brief p 51 52

foto 79 p 68
NOEL A CHAMP

Een duitse knaap van 12 jaar zit gevangen op de jeep .
De onschuld van de knaap tegenover het oorlogsgebeuren, het contrast van de vrede van Kerstmis en de gruwel van de oorlog.
Hitler zelf die de toekomst offert van moeder aarde.

foto 088 p 68
LA BATAILLE 44 - 45

Een mooie witte Kerst in het weidse Ardeense landschap, zo blijkt .........
Echter deze soldaten ondergaan de gure wind in de vrieskou van de ondergaande zon in de Ardeense Hoogvlakten.
Het lijkt de weg zonder einde.

foto 0078 a b
p 70 71 72
VOOR DE GROOTSHEID VAN DE MENS
Ik zag de film :"DE APOCALIPS 2009".
Ik zag hoe de grote amerikaanse oorlogsschepen de kust van Normandie naderden.
De soldaten namen zwaargewapend plaats in de kleine landingstuigen getast als sardienen.
Om te landen moesten zij springen in het zeewater om 50 meter verder neergeschoten te worden of toch velen onder hen --- de commentator zegde:" waarom doen ze dit , is het om de eer of om hun waarde is het om hun ziel te redden neen, het gaat hier om " de grootsheid van de mens" in het frans pour la grandeur de l'homme" of " for the greatness of mankind" in het engels.
Wanneer is het contrast het grootst, ALS DE MENS HET NEDERIGST IS .
Hij staat hier in de rij ver van zijn warm nest, voor een schamel eetmaal in de kou en gevaar

foto 081 p 76
"DE STER VAN DE VREDE"

Hier komt OLD ABE aangevlogen met de Mardasson in zijn klauwen (Mardasson is het oorlogsmonument opgericht door de geallieerden ter herdenking van de slag van bastogne aan de amerkaanse gesneuvelden ( meer dan 70 000 doden op enkele weken)
Amerikaanse soldaten trekken door het landschap.

foto 082 p 77 78
DE WEG NAAR DE VRIJHEID

Uit het donker keren de soldaten huiswaarts, naar de vrijheid, naar het licht, naar de Mardasson.
Zij keren het kanon en laten het zwijgen.-
De laatste kmpaal van Normandie tot Mardasson 1147 km genaamd LIBERTY WAY, van Sainte-Mere-Eglise tot Bastogne.
De weg van het derde leger of the third army van generaal PATTON;

foto 080 p 78
"DE VERDIENSTE"

De puinen van Bastogne - het vuur maakt een wolk waaruit het monument verschijnt.
De drie amerikaanse soldaten, blank, afro-amerikaan en indiaan hebben voor deze uitbeelding geposeerd tijdens de plechtige herdenking op 12 12 2012 voor het stadhuis.
Ik vroeg hun het gebaar te maken alsof zij het monument in de lucht tilden;
Zo kon ik mijn ingeving waarmaken.

foto 090 090a p 82 83
HET DUIVELSE OOG EN DE HYPNOSE "ZOMER I942

Het duivelse oog van Hitler krijgt het voor mekaar om gans zijn volk te hypnotiseren en tenonder te brengen.
Het is de soldaat in hypnose, hij zal het redden en stormt over de puinen van Stalingrad in de zomer van 1942.

foto 091 091a p 84
HET DUITSE OFFER WINTER 1942
Ik was zeer ontroerd door de laatste scene van de film "APOCALYPS": de luitenant, uitgeput van kou en ellende zakt in elkaar.
Hij sterft op de schoot van zijn soldaat die hem niet wil achterlaten.
Samen vormen ze een "pieta" het duitse offer in ijs uitgebijteld in een eindeloze witte vlakte zonder uitzicht.

De toegepaste techniek : deze twee panelen werden uitgevoerd met de drie technieken : tekening met potlood, gewassen zoals met waterverf en
klassiek afgewerkt met olieverf.

foto 93 p 88
Op 78 jarige leeftijd heb ik het gevoel nog steeds te beginnen.
Heden is mijn nieuwste werk:" De Grote Architect van het Universum" en mijn gedachten gaan naar Jan Van Puyenbroek, mijn leermeester in de schilderkunst , hij zegde :"alle mooie dingen die je maakt, maak je niet alleen, steeds helpt O.L.Heer mee.
Ge wilt het overdoen een tweede keer maar dat lukt niet".

DANK VOOR ZOVEEL MOOIS

EN DRINK OP ONZE GEZONDHEID

p 90

EEN BOODSCHAP VAN VREDE DOOR EEN KUNSTSCHILDER UIT BASTOGNE OVER DE GROTE OORLOG EN TEGEN ALLE OORLOGEN

DE GESCHIEDENIS HERHAALT ZICH.

HET IS GELIJK HET CONTRAST DAT BESTAAT TUSSEN LICHT EN DONKER EN WIT EN ZWART.

VREDE EN OORLOG ZIN GELIJK BROER EN ANTIZUSTER.

DE VREDESBOODSCHAP VAN EEN DUITS OFFICIER OP KERSTMIS 1944 HIELD ONS HET VERLANGEN VOOR, VOOR ELKEEN, NAAR EEN WERELD IN EVENWICHT, ZOALS DE FRANSE REVOLUTIE SCHREEUWDE: " gelijjkheid, vrijheid en broederlijkheid".

DEZE BOODSCHAP IS EEN NIET STATISCHE MAAR EEN DYNAMISCHE VREDE , IN VOLLE LIEFDE EN WIJSHEID.

DEZE WERELVREDE KUNNE WE MAAR SLECHTS DAN EN DAN ALLEEN VERWACHTEN WANNEER IEDEREEN BEWUST IS , IOO % BEWUST EN WAAKZAAM, TOT HET DOEN VAN HET GOEDE, VOORUIT IN DE RICHTING VAN DE GERECHTIHEID SAMEN MET DE GOEDE WIL DIE NIETS ANDERS IS DAN HET BEOEFENEN VAN DE DEUGDEN VOOR ZICHZELF EN VOOR DE ANDEREN.

DEZE VREDE ZAL SLECHTS DAN AANWEZIG ZIJN ALS ELKEEN DE RAADGEVINGEN VOLGT DIE DE CONSTRUCTEUR VAN DE MENSEN HEEFT NEERGELEGD IN ZIJN 10 AANBEVELINGEN OPDAT ELKEEN EEN LANG EN GOED LEVEN ZOU MOGEN EN KUNNEN HEBBEN.

HET BOEK BEGINT MET:"PATTON THE GREAT LEADER " WAAROM ? OMDAT ELK MENS BEST BESCHIKT OVER EEN KLARE EN WAAKZAME GEEST VERVULD MET EEN ONOMSTOOTBARE WIL OM ALTIJD EN DIRECT DE JUISTE BESLISSINGEN TE NEMEN OP ELK MOMENT EN GEDUREDNE GANS ZIJN LEVEN.

ER IS GEEN GOEDE EN GEEN SLECHT KANT.

ER IS ALLEEN DE GOEDE KEUZE EN HET SLECHTE TE VERMIJDEN

p 2

Als schilder streef ik steeds de perfectie na in al mijn werk.
Op menselijk vlak ben ik steeds verrukt door al het mooie, zowel in de muziek als in verschillende kunstvormen, zowel zoals in de natuur, daarom voel ik mij bijzonder aangetrokken door de diepe menselijkheid, de schoonheid van gedrag en zijn.
Zelf heb ik op 6 jarige leeftijd de gruwel van de oorlog meegemaakt.
In Duinkerken waren wij, mijn ouders en ons andere kinderen , middenin de hevige strijd bij de terugtrekking van het engelse legeraangevallen door de Duitsers.
Terug in Antwerpen werd ik door mijn onderwijzeres, duitse spionne voortdurend ondervraagd, waar mijn verscholen broer zou kunnen zitten.
Nu woon ik geruime tijd in Bastogne en wordt hier jaarlijks geconfronteerd met de slag van Bastogne, op die manier kwam mij de KERSTBOODSCHAP VAN EEN DUITS OFFICIER GESCHREVEN OP EEN BORD IN CHAMPS AAN DE OREN; ik stond aan de grond genageld van de diepe inhoud en de menselijkheid uit de mond van een zogezegde vijand en hierop heb ik mijn hele reeks overal de oorlog gemaakt indezelfde zin van POUR LA GRANDEUR DE L'HOMME MAAR MET ALS TITEL: FROM WARCHILD TO WARPAINTER A MESSAGE OF PEACE.
Het is aan jullie om te zien en te ervaren of deze boodschap ook werkelijk in zijn diepe essentie doordringt waarvoor mijn dank

p 2 a

The great leader Patton foto 89

In 2011 trok Patton mijn grote aandacht.
Zijn slag van de Ardennen, zijn oproep aan God in zijn gebed op 23 december 1944 toen hij het verslag vernam over het verlies van zijn soldaten.
Een stervend soldaat roept met zijn laatste adem "moeder".
De wanhopige Patton riep God de Vader toe : " Vader almachtige God, doe de regen ophouden".
Ik kan toch niet vechten tegen een schim, geef me toch enkele dagen zon ...... "
Deze bede wou ik brengen in het schilderij.
Meer dan een mooi landschap of een mooi portret spreekt hier de ziel van DE STOERE vastberadenheid om zijn soldaten te laten zegevieren. En zie, de zon belicht zijn verbeten uitdrukking en de stalen wil om zijn leger te "PATTONEREN" naar de "victorie van Bastogne ".

foto 009 p

Tegen mijn pencelen mag je U zeggen want sommigen zijn op zeer hoge leeftijd.

Indien zij zouden kunnen vertellen .........................

Zij hebben getreurd en gelachen en steeds hebben ze mij getroost in moeilijke dagen.

In gelukkige momenten zweefden zij over het doek op het ritme van Dvorak, Beethoven, Wagner of Rachmaninof.

Een lichte toets, en zware groffe toets een tegendraadse, een streling of een zucht van marter- of varkenshaar, ongelooflijk hoe ze gehoorzamen en hoe ze je eigen persoonlijkheid op doek brengen.

Het witte doek laten ademen - losse schetsmatige frisse toetsen bewaren - een sfeer van licht en donker en uiteindelijk het thema zelf klassiek afgewerkt.

Ik noem dit mijn KLASSIEK IMPRESSIONISME

P 12

DUINKERKEN MEI 1940 JUNI 1940

ANTWERPEN JULI 1940 EINDE OORLOG 1945

BASTOGNE 1981 2012

P 13 14
foto p 11 002 003 004 005 006 007

Mei 1940 - OORLOG

10 uur - in het midden van de straat - in de lucht : zilveren vogels, geschut, witte wolkjes

gevaar boven ANTWERPEN
Twee oudste broers 18 en 19 jaar moesten zich melden in Frankrijk in Duinkerken

Enkele dagen later: onze vlucht naar Duinkerken op zoek naar mijn broers, via Steendorp ( geboortedorp van de familie)

Moeder - vader - zus 14 - broertje 10 en ik 6 jaar - één fiets en ons bezit in een geknoopt wit laken

Eenmaal in Frankrijk werden de grenzen gesloten en er was geen terugweg meer mogelijk - ongeveer één maand hebben wij rondgedoold.

Het was heet en af en toe mocht ik op de fiets - mijn zus liep met blaren op haar voeten.

Op een avond vonden we onderdak in een verlaten huis in de stal waar de varkens dood lagen.

De eigenaars zelf waren gevlucht.

Toen werden we gemitrailleerd op de weg en moesten we schuilen in de gracht en onder de bomen met andere vluchtelingen een paard lag dood op de weg en stonk van ver.

Ik herinner mij in lange rijen te hebben gestaan om drinken en waarschijnlijk brood te hebben.

Op een keer sleipen we onder een hangaar (hooi en strobotten) toen er ook gebombardeerd werd. Iemand hadt een konijn bemachtigd - met stro probeerden zij het konijn te bakken - ik moest het ongeveer rauw eten.

Op een keer op een trein werd deze aangevallen en stond stil op een brug, op een trein ernaast lag een bom die niet ontploft was.

Mijn moeder zat in een hoekje in die trein en bad steeds hardop en weende, mijn vader was met enkele anderen de trein gaan bekijken.

In Duinkerken stonden op huizen met witte luiken boodschappen geschreven van jongens die probeerden hun ouders in te lichten waar ze zich bevonden

p 14

De luiken waren volgeschreven, mij moeder heeft ze alle gelezen, maar onze jongens vonden we niet.

In Duinkerken hadden we onderdak in een leeg hoekhuis met zicht op zee. Ik zag de parachutisten in zee vallen, die beschoten werden.

Ergens was een kasteel met een park en aan de inkom was een conciergewoning.

De kasteelvrouw gaf ons de toelating om te overnachten in het huisje.

Zelf had zij slechts één grijze jas in tweed en verder had ze niets meer, gans het kasteel was leeggeplunderd.

Mijn zus kuiste het huisje op en toen kwamen duitse kanoniers het erf opgereden en vroegen mijn vader (zeer beleefd) of zij daar konden rusten en ontspannen.

Ik heb toen op de schoot gezeten van een soldaat die misschien zelf vader was.

Ik kreeg snoepjes en een zilveren pakje met pudding en rozijntjes.
Toen ze goed geeten en gedronken hadden werd het stil en in allerijl gingen we terug vluchten - mijn vader was bang voor luchtaanvallen indien die troepen zouiden gezien worden door de vijand.
We vernamen dat de grenzen terug open waren en toen zijn we meegenomen met een camion die ons in Brussel heeft afgezet.
Mijn moeder had een broer die in Brussel woonde en daar hebben we overnacht.
Toen wij terug in Antwerpen aankwamen waren mijn broers reeds 3 weken terug thuis.
Het weerzien was hartverscheurdend.

P 18

Om wat geld te verdienen en onszelf in onze noden te voorzien ging mijn moeder te voet en met de boerentram, patatten halen bij de boer in Turnhout - zij werd opgewacht met een kruiwagen door vader of broers.

Eens thuis stonden de mensen van de buurt in een rij om enkele kilos te kopen.

Mijn jongste broer vond bij boeren in het Waasland aardappels en groenten en zomeer.

Jaren nadien ging hij met zijn vrouw en kinderen regelmatig die mensen bezoeken en zij werden hartelijk ontvangen.

Ik was een vroege vogel zoals men zegt.

Toen we in de kelder woonden en de buren s'nachts bij ons verbleven zat ik reeds om 6 uur s'morgens poppenkleren te naaien want ik had een poppenkast.

Vriendjes kwamen de voorstelling bekijken waarvoor ze enkele centiemen moesten betalen.

In die tijd speelden wij op straat met de bal van het ene eind van de straat tot het andere eind zonder van een auto gestoord te worden. Stel je zoiets voor !

Op de stoep tekenden wij in elkaars poezie en op het voetpad tekende wij spelletjes met krijt.

Ik had toen maar één zondagskleed en zondagse schoenen, op school droegen we onze uniform in donkerblauw en onze boeken waren ook donkerblauw, vergelijk het maar eens met nu en de modeshow die nu gevoerd wordt reeds met kleine kleurters de grootste merken gsm, snoep en zakgeld en kamers vol met het duurste speelgoed en computersspelletjes.
Wij waren toe tevreden met een blokkendoos, mecano of trein en een lieve pop die we bemoederen, lieve God help!

FOTOS II 12 13 14

P 17
Op een gegeven moment werden er kinderen geevacueerd uit de stad Antwerpen naar den buiten voor de veiligheid.

Ik kwam terecht bij een jong getrouwd paar in Balen-Nete bij Mol.

Moeder en tante woonden daarnaast met 2 pastoors in de familie.

Elke avond werd de rozenkrans gebeden en elke morgen om 7 uur moest ik mee naar de mis.

Ik heb daar wel een overdosis van weesgegroetjes gekregen.

Later, ik was 13 jaar hoorde ik verhalen van pastoors die regelamtig naar publieke meisjes kwamen.

Ik verzuimde nog naar de mis te gaan.

Na zes weken ongeveer gingen we met de klas naar de mis van t'Heilig Hart en vooraf te biechten te gaan.

Ik vertelde de biechtvader de reden van mijn verzuim en ik moest zoveel onze vaders bidden en zeggen dat ik berouw had wat ik wijgerde. De biechtvader verliet zijn biechtstoel en sprak onze directrice aan die mij met bliksems bekogelde.
Mijn respect voor de kerk was reeds op die leeftijd zwaar getroffen.

P 19

In 1942 zijn we met ons gezin verhuisd naar Borgerhout.

Met een stootkar en een paar mensen brachten zij alles over waarschijnlijk meerdere keren.

In Borgerhout ging ik naar de school. Mijn broers waren opgeroepen voor verplichte arbeid in Duitsland. Ook Hélène de verloofde van mijn oudste broer werkte daar aan polshorloges.
Omdat ze gingen trouwen mochten ze tijdelijk huiswaarts komen maar mijn broeder Jozef ging niet terug en werd een verstekeling.

Op een avond werd er gebeld aan de voordeur, mijn moeder ging open doen, - reeds in de gang hoorde zij iemand zingen " moeder doe open, uw Jefke is hier, doet ge niet open, dan ga ik op zwier".
Wat een hartverscheurend toneel met de verloren zoon

foto 010 (Josef - Hélène)

p 21

De directrice van de school die waarschijnlijk een duitse spionne was trachte mij steeds uit te horen en verschillende keren werd er door de gestapo huiszoeking verricht.

Mijn broer kon zich telkens redden door zich in de fabriek achter het huis te verstoppen.

Tijdens de bevrijding werd de directrice met haar man en andere veraders opgesloten in de Zoo in het apenkot in Antwerpen.

Zij zaten achter de tralies en werden door de mensen uitgejouwd.

In die tijd op het eind van de oorlog kwamen de buren (ongeveer 5 gezinnen) in onze kelder de nacht doorbrengen.

Wij woonden in de kelder die met balken gestuurt was voor de bombardementen en de V1 en V2.
Matrassen werden s'avonds neergelegd en s'morgens met koorden gebonden weggetast.
Zoals in "la maison Matelin in Bastogne" was de kelder ingericht om woonbaar te zijn, zoook bij ons baden , wij hardop toen we de V1 hoorden aankomen en stilvallen en de ontploffing.

P 22

Onze naast gebuur was mr Willems - politieagent van meer dan 100 lg.

Op een nacht zijn de GESTAPO binnengevallen en namen de man mee - hij belandde in Buchenwald.

Zijn vrouw en zoon sliepen s'nachts bij ons in de kelder.
In Buchenwald probeerde hij zich te verwarmen aan een vuurtje.
Een duitser schopte tegen het vuurtje en onze gevangene verbrandde zijn been dat begon te zweren.

Op het eind van de oorlog gingen de duitsers vluchten uit het kamp en lieten de man achter.
Hij werd dan gevonden door de amerikanen - enwoog nog goed 35 kg.
Hij kwam aan in zijn gestreepte plunje en de fonograaf werd buitengezet om hem te onthalen maar het duurde oneindig voor hij voetje voor voetje de straat in kwam. Iedereen huilde, het was zeer stil en de fonograaf zweeg;
Gelukkig met Gods hulp is hij later weer de oude geworden.

Aanleiding tot gevangenschap was " bij een arrestatie van iemand door de Gestapo zette hij een grote mond en zegde :" dat dit nog niet de laatste zou zijn die ze oppakten - en - dezelfde avond was het zijn beurt.

"OLD ABE" foto 075 p34

foto 83 83 a 83 b p 56 57 58 59 60

THE SCREAMING EAGLE EN THE PROTECTOR

Zoals in 1861 heeft de arend tijdens de strijd van Noord- tegen Zuid-Amerika zijn soldaten beinvloed en aangevoerd.
Zijn kreten klonken huiverend over de velden en kraaiden victorie.

In 1942 tijdens de formatie van de beroemd 101 Airborndivisie besloten de eerste officieren het embleem op hun hemdsmouwen aan te brengen.
14 000 soldaten droegen op hun schouder de herinnering van het beroemdste dier uit de geschiedenis der Verenigde Staten van Amerika.
"Old Abe" de gierende arend, (the screaming eagle), symbolisch nam hij deel aan "De Slag van de Ardennen.

foto 086

p 56
L'EXODE

De bevolking van Bastogne vlucht na zwaar bombardement.
Met pak en zak op zoek naar een veilige plek.
"PLACE DU CARRE" stille aftocht in bittere kou.
Deze schilderij herinnert mij onze vlucht naar Duinkerken in 1940 op zoek naar mijn broers.
Moeder, vader, zus van 14, broer van 10 en ik 6 jaar .
Met één fiets en ons ganse bezit in één geknoopt wit laken.
Een maand lang dolen zonder uitzicht met het enige verschil in mei 40 was het in Frankrijk verschrikkelijk warm, en Bastogne op Kerst 44 was het verschrikkelijk koud.

p 74
foto 085
NAAR DE HEL

Schilderij op paneel.
De gloed op de achtergrond bevestigt de hevige strijd.
Met welke gemoedsgesteltenis trekken deze soldaten hun lot tegemoet ?
Tanksporen in de sneeuw verraden de witte stilte van het maagdelijk ardeense landschap.

foto 77 77a p 31 32
ALLEGORIE VAN DE SLAG VAN BASTOGNE

In de lucht zweven elf kruisen die herinneren aan de elf zwarte soldaten.
Zij werden in Wereth gedood door de SS.
Als waardeloos werden zij meermaals met jeeps overreden.
Twee maanden later zijn zij gevonden onder sneeuw en ijs.
Ook zij werden vereerd met een standbeeld.
OLD ABE het natrionaal symbool van Amerika waakt.
De grote straat gebombardeerd.
Amerikanen trekken over het ardeense landschap.

foto 084 a 084 b p 64
DE VERLOREN ZOON vrouwen en vergeten kinderen

Naar aanleiding van de film van Jose Robert "les oubliers de l'histoire" of de deelname in de strijd van Bastogne en omtrek door de zwarte en indiaanse Amerikaanse soldaat, nauwelijks besproken die meer dan we weten hun leven lieten in deze strijd.
William zoekt reeds 60 jaar naar zijn onbekende vader in Amerika.
Hij vindt hem uiteindelijk.
Hij heeft vier halfzusters en één halfbroer, vader is pas overleden.
Pas in 2011 heeft hij ze bezocht in Amerika.

foto 069 076(met pluimen) p 65 66
JOHNNY LOOKING CLOUD

In 1995 werd Johnny Looking Cloud gehuldigd bij een standbeeld voor de bijdrage van alle indiaanse soldaten.
Jean Lemaire van Rachamps vertelde mij hoe zijn vader zag hoe de indiaanse soldaten in de ronde dansten alvorens ten strijde te gaan.
Zij voerden geheime taal die niemand verstond met tekens zoals ; een gebreide spinneweb in een struik of aan een tak, drie zwarte en twee rode vodjes of bijvoorbeeld twee witte pluimen.
"Johnny Looking Cloud herinnert zich"

1995 foto 069 JLC met zwarte hoed p 46 47
1995 foto 070 070a vredesboodsschap p 48 49 50
1995 foto 071 de verloren brief p 51 52

foto 79 p 68
NOEL A CHAMP

Een duitse knaap van 12 jaar zit gevangen op de jeep .
De onschuld van de knaap tegenover het oorlogsgebeuren, het contrast van de vrede van Kerstmis en de gruwel van de oorlog.
Hitler zelf die de toekomst offert van moeder aarde.

foto 088 p 68
LA BATAILLE 44 - 45

Een mooie witte Kerst in het weidse Ardeense landschap, zo blijkt .........
Echter deze soldaten ondergaan de gure wind in de vrieskou van de ondergaande zon in de Ardeense Hoogvlakten.
Het lijkt de weg zonder einde.

foto 0078 a b
p 70 71 72
VOOR DE GROOTSHEID VAN DE MENS
Ik zag de film :"DE APOCALIPS 2009".
Ik zag hoe de grote amerikaanse oorlogsschepen de kust van Normandie naderden.
De soldaten namen zwaargewapend plaats in de kleine landingstuigen getast als sardienen.
Om te landen moesten zij springen in het zeewater om 50 meter verder neergeschoten te worden of toch velen onder hen --- de commentator zegde:" waarom doen ze dit , is het om de eer of om hun waarde is het om hun ziel te redden neen, het gaat hier om " de grootsheid van de mens" in het frans pour la grandeur de l'homme" of " for the greatness of mankind" in het engels.
Wanneer is het contrast het grootst, ALS DE MENS HET NEDERIGST IS .
Hij staat hier in de rij ver van zijn warm nest, voor een schamel eetmaal in de kou en gevaar

foto 081 p 76
"DE STER VAN DE VREDE"

Hier komt OLD ABE aangevlogen met de Mardasson in zijn klauwen (Mardasson is het oorlogsmonument opgericht door de geallieerden ter herdenking van de slag van bastogne aan de amerkaanse gesneuvelden ( meer dan 70 000 doden op enkele weken)
Amerikaanse soldaten trekken door het landschap.

foto 082 p 77 78
DE WEG NAAR DE VRIJHEID

Uit het donker keren de soldaten huiswaarts, naar de vrijheid, naar het licht, naar de Mardasson.
Zij keren het kanon en laten het zwijgen.-
De laatste kmpaal van Normandie tot Mardasson 1147 km genaamd LIBERTY WAY, van Sainte-Mere-Eglise tot Bastogne.
De weg van het derde leger of the third army van generaal PATTON;

foto 080 p 78
"DE VERDIENSTE"

De puinen van Bastogne - het vuur maakt een wolk waaruit het monument verschijnt.
De drie amerikaanse soldaten, blank, afro-amerikaan en indiaan hebben voor deze uitbeelding geposeerd tijdens de plechtige herdenking op 12 12 2012 voor het stadhuis.
Ik vroeg hun het gebaar te maken alsof zij het monument in de lucht tilden;
Zo kon ik mijn ingeving waarmaken.

foto 090 090a p 82 83
HET DUIVELSE OOG EN DE HYPNOSE "ZOMER I942

Het duivelse oog van Hitler krijgt het voor mekaar om gans zijn volk te hypnotiseren en tenonder te brengen.
Het is de soldaat in hypnose, hij zal het redden en stormt over de puinen van Stalingrad in de zomer van 1942.

foto 091 091a p 84
HET DUITSE OFFER WINTER 1942
Ik was zeer ontroerd door de laatste scene van de film "APOCALYPS": de luitenant, uitgeput van kou en ellende zakt in elkaar.
Hij sterft op de schoot van zijn soldaat die hem niet wil achterlaten.
Samen vormen ze een "pieta" het duitse offer in ijs uitgebijteld in een eindeloze witte vlakte zonder uitzicht.

De toegepaste techniek : deze twee panelen werden uitgevoerd met de drie technieken : tekening met potlood, gewassen zoals met waterverf en
klassiek afgewerkt met olieverf.

foto 93 p 88
Op 78 jarige leeftijd heb ik het gevoel nog steeds te beginnen.
Heden is mijn nieuwste werk:" De Grote Architect van het Universum" en mijn gedachten gaan naar Jan Van Puyenbroek, mijn leermeester in de schilderkunst , hij zegde :"alle mooie dingen die je maakt, maak je niet alleen, steeds helpt O.L.Heer mee.
Ge wilt het overdoen een tweede keer maar dat lukt niet".

DANK VOOR ZOVEEL MOOIS

EN DRINK OP ONZE GEZONDHEID

p 90

EEN BOODSCHAP VAN VREDE DOOR EEN KUNSTSCHILDER UIT BASTOGNE OVER DE GROTE OORLOG EN TEGEN ALLE OORLOGEN

DE GESCHIEDENIS HERHAALT ZICH.

HET IS GELIJK HET CONTRAST DAT BESTAAT TUSSEN LICHT EN DONKER EN WIT EN ZWART.

VREDE EN OORLOG ZIN GELIJK BROER EN ANTIZUSTER.

DE VREDESBOODSCHAP VAN EEN DUITS OFFICIER OP KERSTMIS 1944 HIELD ONS HET VERLANGEN VOOR, VOOR ELKEEN, NAAR EEN WERELD IN EVENWICHT, ZOALS DE FRANSE REVOLUTIE SCHREEUWDE: " gelijjkheid, vrijheid en broederlijkheid".

DEZE BOODSCHAP IS EEN NIET STATISCHE MAAR EEN DYNAMISCHE VREDE , IN VOLLE LIEFDE EN WIJSHEID.

DEZE WERELVREDE KUNNE WE MAAR SLECHTS DAN EN DAN ALLEEN VERWACHTEN WANNEER IEDEREEN BEWUST IS , IOO % BEWUST EN WAAKZAAM, TOT HET DOEN VAN HET GOEDE, VOORUIT IN DE RICHTING VAN DE GERECHTIHEID SAMEN MET DE GOEDE WIL DIE NIETS ANDERS IS DAN HET BEOEFENEN VAN DE DEUGDEN VOOR ZICHZELF EN VOOR DE ANDEREN.

DEZE VREDE ZAL SLECHTS DAN AANWEZIG ZIJN ALS ELKEEN DE RAADGEVINGEN VOLGT DIE DE CONSTRUCTEUR VAN DE MENSEN HEEFT NEERGELEGD IN ZIJN 10 AANBEVELINGEN OPDAT ELKEEN EEN LANG EN GOED LEVEN ZOU MOGEN EN KUNNEN HEBBEN.

HET BOEK BEGINT MET:"PATTON THE GREAT LEADER " WAAROM ? OMDAT ELK MENS BEST BESCHIKT OVER EEN KLARE EN WAAKZAME GEEST VERVULD MET EEN ONOMSTOOTBARE WIL OM ALTIJD EN DIRECT DE JUISTE BESLISSINGEN TE NEMEN OP ELK MOMENT EN GEDUREDNE GANS ZIJN LEVEN.

ER IS GEEN GOEDE EN GEEN SLECHT KANT.

ER IS ALLEEN DE GOEDE KEUZE EN HET SLECHTE TE VERMIJDEN

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Marie-Elise artiste peintre
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Enfant de guerre devient peintre de guerre
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Als schilder streef ik steeds de perfectie na in al mijn werk.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

  • Marie-Elise artiste peintre-02
  • Marie-Elise artiste peintre-03
  • Marie-Elise artiste peintre-04
  • Marie-Elise artiste peintre-05
  • Marie-Elise artiste peintre-06
  • Marie-Elise artiste peintre-07
  • Marie-Elise artiste peintre-09
  • Marie-Elise artiste peintre-09
  • Marie-Elise artiste peintre-09-2997
  • Marie-Elise artiste peintre-09-0-2995
  • Marie-Elise artiste peintre-09-01-2997
  • Marie-Elise artiste peintre-09-06-2996
  • Marie-Elise artiste peintre-11-3004
  • Marie-Elise artiste peintre-11-3005
  • Marie-Elise artiste peintre-11-3006
  • Marie-Elise artiste peintre-11-3007
  • Marie-Elise artiste peintre-14-3008
  • Marie-Elise artiste peintre-15
  • Marie-Elise artiste peintre-16
  • Marie-Elise artiste peintre-18
  • Marie-Elise artiste peintre-19
  • Marie-Elise artiste peintre-20
  • Marie-Elise artiste peintre-21
  • Marie-Elise artiste peintre-22
  • Marie-Elise artiste peintre-23
  • Marie-Elise artiste peintre-24_08
  • Marie-Elise artiste peintre-24_3015
  • Marie-Elise artiste peintre-25-3050
  • Marie-Elise artiste peintre-25-0-3066
  • Marie-Elise artiste peintre-26-3055
  • Marie-Elise artiste peintre-26-3065
  • Marie-Elise artiste peintre-26-3056
  • Marie-Elise artiste peintre-27-3057
  • Marie-Elise artiste peintre-27-3068
  • Marie-Elise artiste peintre-28-3058
  • Marie-Elise artiste peintre-28-3067
  • Marie-Elise artiste peintre-28-3059
  • Marie-Elise artiste peintre-30-3060
  • Marie-Elise artiste peintre-30-3070
  • Marie-Elise artiste peintre-31-3062
  • Marie-Elise artiste peintre-32-3061
  • Marie-Elise artiste peintre-33-3071
  • Marie-Elise artiste peintre-34
  • Marie-Elise artiste peintre-35
  • Marie-Elise artiste peintre-36
  • Marie-Elise artiste peintre-37
  • Marie-Elise artiste peintre-38-12
  • Marie-Elise artiste peintre-38-3019
  • Marie-Elise artiste peintre-39-3021
  • Marie-Elise artiste peintre-41-09
  • Marie-Elise artiste peintre-41-11
  • Marie-Elise artiste peintre-41-3023
  • Marie-Elise artiste peintre-42-3024
  • Marie-Elise artiste peintre-42-3025
  • Marie-Elise artiste peintre-45,02
  • Marie-Elise artiste peintre-45-3026
  • Marie-Elise artiste peintre-46-3028
  • Marie-Elise artiste peintre-47-07
  • Marie-Elise artiste peintre-47-3027
  • Marie-Elise artiste peintre-48
  • Marie-Elise artiste peintre-49
  • Marie-Elise artiste peintre-50-3031
  • Marie-Elise artiste peintre-50-3032
  • Marie-Elise artiste peintre-51-04
  • Marie-Elise artiste peintre-51-3033
  • Marie-Elise artiste peintre-51-13
  • Marie-Elise artiste peintre-51-3034
  • Marie-Elise artiste peintre-53-05
  • Marie-Elise artiste peintre-53-3035
  • Marie-Elise artiste peintre-54-14
  • Marie-Elise artiste peintre-54-3036
  • Marie-Elise artiste peintre-54-3037-1
  • Marie-Elise artiste peintre-54-3037
  • Marie-Elise artiste peintre-55-15
  • Marie-Elise artiste peintre-55-3038
  • Marie-Elise artiste peintre-56-3039
  • Marie-Elise artiste peintre-57-06
  • Marie-Elise artiste peintre-57-3040
  • Marie-Elise artiste peintre-58-10
  • Marie-Elise artiste peintre-58-3044
  • Marie-Elise artiste peintre-59-3042
  • Marie-Elise artiste peintre-60-3043
  • Marie-Elise artiste peintre-61
  • Marie-Elise artiste peintre-62
  • Marie-Elise artiste peintre-63
  • Marie-Elise artiste peintre-64
  • Marie-Elise artiste peintre-65
  • Marie-Elise artiste peintre-66
  • Marie-Elise artiste peintre-67
  • Marie-Elise artiste peintre-68
  • Marie-Elise artiste peintre-69
1969 lectures
User default img
makhayroh